इडियुसञ्जालले सञ्चालन गरेको इडियुटकमा मध्यपश्चिम विश्वविद्यालयका उपकुलपति प्राडा नन्दबहादुर सिंहले व्यक्त गरेको विचारको संक्षिप्त प्रस्तुतिः
मध्यपश्चिम विश्वविद्यालयले विद्यार्थीको समस्या समाधान गरेर दशैं अगाडि परीक्षा सक्दै छ । विश्वविद्यालयले बार्षिक क्यालेण्डेरलाई प्रभावित नबानाइ कार्य सम्पादन गरेको छ । सबै पदाधिकारी परीक्षा सञ्चालनमा खटिनु भएको छ । विश्वविद्यालय सञ्चालन तथा व्यवस्थापनका लागि नयाँ गतिमा बढ्दा विभिन्न अवरोध सिर्जना भएपनि म विश्वविद्यालयलाई नवीन उचाइमा लाने सोचमा विचलित भएको छैन । एउटा मिसन लिएर हिडेको म आत्मशक्ति गलेको छैन ।
म कर्णाली अञ्चलनको तत्कालीन जुम्ला जिल्ला २०३४ पछिको कालिकोट नयाँ जिल्लामा २०२२ सालमा जन्मिएको हुँ । निम्न वर्गीय परिवारमा जन्मिएको भए पनि मेरो बुबाआमाको सोच आनुनिक थियो । मैले प्राथमिक तहदेखि नै सबै शिक्षा सरकारी विद्यालय तथा विश्वविद्यालयबाट लिएको हुँ । पढेको हुँ ।हामी खुला चउरमा सिलपाटीमा पढ्थ्यौं । मलाई अहिले सम्म पनि विद्यालयमा प्रथम हुँदा तत्कालीन जिल्ला शिक्षा कार्यालयले प्रदान गरेको पेन्सिल र कापीको महत्व याद छ । त्यो पुरस्कारले हामीलाई पढाइको महत्व बोध हुन्छ । हामीले त्यतिवेला रुखका बोक्राको मशी र निगालोको पेन बनाएर लेख्यौं । अहिलेको पहाडी कागजमा लेखेर सिक्थ्यौं ।
मैले कक्षा १ देखि ७ सम्म गाउँबाटै गरे । दैलेखको त्रिभुवन हाइस्कुलबाट २०३७ सालमा एसएलसी दिएको हुँ । एसएलसी जम्मा २५६ जनाले दिएका थियौं । कक्षा ८ देखि १० सम्म कक्षा प्रथम भएको म मात्र सो परीक्षामा पास भए । विभिन्न कष्ट सहेर काडमाडौंको अस्कल क्याम्पसबाट आइएससी र बिएससी उत्तीर्ण गरे । त्यहाँ पनि म एक्सलेन्ट नै भएँ । त्यतिवेला नै मैले विविएसीएमईएचको युएनको सिटमा छनोट भए तर म गइन । सामाजिक कार्यमा संलग्न थिए । त्यसपछि पुनः म रसियामा एमडीको लागि छनोट भए तर गईन । नेपालमा स्नातकोत्तर गरेर वैज्ञानिक बन्ने सोच बनाए । त्रिविमा गोल्ड मोडेल पाए । त्यसपछि मैले त्रिविको सेन्टर डिपार्टमा जुलोजी (प्राणीशास्त्र) मा पढाउने अवसर पाएँ । त्यसपछि म ६ महिनाका लागि भिजिट प्रोफेसरका रुपमा जापान जान अवसर पाएँ । त्यसपछि नेपाल फर्किएपछि केन्द्रीय डिपार्टमा नाम निकालेर पा्रणीशास्त्रको केन्द्रीय विभागमा उपप्राध्यापकका रुपमा छनोट भए । त्यसपछि पुनः जापान सरकारको स्कलरसिपमा ग्लोवल छनोटमा परेर द युनिभर्सिटी टोकियोबाट पिएचडी गर्ने अवसर पाए । नेपालका जनजातिको रोगसंग लड्न सक्ने र डिएन, अपराध अनुसन्धानमा अध्ययन गरे पिएचडी गरे । विभिन्न विषयमा बिए उत्तीर्ण गरे । विभिन्न प्रतिश्पर्धापछि म अहिले सिनियर प्राध्यापकका रुपमा कार्यरत भएकै अवस्थामा गोरखापत्रमा मध्यपश्चिम विश्वविद्यालयको उपकुलपतिका लागि दरखास्त आव्हान गरेको थाए भएपछि एप्लाई गरे । मेरो भिजनले गर्दा छनोट भएपछि १ वर्ष ६ महिना अघिदेखि उपकुलपतिका रुपमा कार्यारत छु ।
विभिन्न विश्वविद्यालयले आमन्त्रण गरे पनि नेपालका जनजाति तथा जैविक विविधताले नेपाल नै तान्यो र नेपाल नै बसेर अनुसान्धान गर्ने र रेमिट्यान्स भित्र्याउने उद्देश्यले देश बसेर विदेसिएका जनशक्तिलाई नेपाल फर्कन आव्हान गर्दै नेपालमा नै काम गर्दै आएको छु । आर्थिक अभाव भए पनि देश बनाउनुपर्छ भन्ने सोचले नेपाल फर्किएको हुँ ।
जीवन संर्घर्ष हो । अनुभव हो । परिस्थितिले उत्पन्न गरेको वास्तविकता हो । मान्छे जन्मेपछि मर्छ । कसैले मृत्युलाई टार्न सक्दैन । जन्मेको दिनदेखि मरुन्जेलसम्मको यात्रा हो । मैले यात्राका क्रममा भोगेका दुख राष्ट्रले नभोगोस् भन्ने हो ।
लक्ष्मी सरस्वती र काली मान्छेलाई आवश्यक पर्छ । तर तिनवटैलाई एउटैमा ल्याउन सकिदोरहेन छ । विदेशमा सरस्वती राम्रो भएमा लक्ष्मी भित्रने तर नेपालमा सरस्वती भएका मानिसलाई पिकअप गर्ने परम्परा छैन । नेपालमा लक्ष्मिदिएर सरस्वती किन्ने परम्परा छ । त्यसैले म लक्ष्मी दिएर सरस्वती किन्नु हुन्न भन्छु । म्याडम क्युरीको कथा स्मरण गरेर विद्यार्थीले पढ्नुपर्छ । राम्रो सरस्वती भएमा स्वतः लक्ष्मी भित्रिन्छ । वेलगेट्स त्यसै भएका होइनन् । उनले कमाएको सम्पत्ति पनि उनको क्षमताको उपज हो । त्यसैले अपराध गरेर सम्पत्ति कमाउने परम्पराको अन्त्य हुनुपर्छ ।
२१औं शताब्दिको ग्लोबल र्याकिंमा नेपालका विश्वविद्यालय पुग्न सकेका छैनन् । र्याकिं हुनलाई एकेडेमि रिपुटिसन, इम्प्लोइ रपुटिसन, विद्यार्थी भर्ना, आर्टिक्ल प्रकाशन लगायतका सूचक पुरा गर्नुपर्छ । अहिले विश्वमा २८ हजार विश्वविद्यालय छन् । र्याकिं फरकफरकले गर्दै आएका छन् । कुनै पनि आधारले नेपालका विश्वविद्यालय सबै सूचक पुरा गरेर र्याकिंमा पर्न सकेको छैन ।
विश्वविद्यालयलाई राम्रो बनाउन एउटा विश्वविद्यालयलाई कम्तीमा एक अर्ब बजेट चाहिन्छ । सो भएमा प्रयोगशाला उन्नत हुन्छन् । विज्ञ प्राध्यापक हुन्छन् । शिक्षामा परिवर्तन गर्न जसजसले जुन ठाउँबाट आफ्नो जिम्मेवारी दिएको लिएको हो सो पुरा गरेमा सम्भव छ । त्यसका लागि आधुनिक एकेडेमि एक्स्लेन्, पाठ्यक्रम, आर्थिक वृद्धि, अन्तर्राष्टिय प्राध्यापक, सुविधा सम्पन्न भौतिक संरचना भएमा उच्च शिक्षामा विदेशी विद्यार्थीको आकर्षण सतप्रतिशत हुन्छ । कसैलाई कसैले आरोप लगाएर परिवर्तन हुँदैन । सबैले आफ्नो जिम्मेबारी निर्वाह गर्न जरुरी छ ।
प्राज्ञिक क्षेत्रमा राजनीतिक व्यत्तित्व हुँनुहुँदैन भन्ने विषयले बजारमा मसालाको काम गरेको छ । वास्तवमा ११ वटा विश्वविद्यालय, अध्ययन संस्थान र प्रदेश स्तरीय विश्वविद्यालय खुल्दैछन् तिनीहरुमा प्रधानमन्त्री पुग्न सम्भव छैन । कुलपतिका विषयमा चर्चा गर्दा बोर्डअफ ट्रस्टीको अवधारण अघि बढाएर विश्वका अभ्यासलाई एउटा मोडलका रुपमा लिएर ट्रस्टी मार्फत् कुलपति नियुक्त हुने कानुन निर्माण गरियो भने काम गर्न सहज हुन्छ । वा राज्यको प्रमुख वा राष्ट्रपतिलाई कुलपति बनाउने वा प्रधानमन्त्रीलाई नै कुलपति हुने यथावत राख्नु पर्यो ।
