डा शुरेश राज शर्माको “ए जर्नी अपहिलः द मेकिङ अफ काठमाण्डौ युनिभर्सिटी” पुस्तकमा डा एकप्रसाद दुवाडीको समीक्षा
“ए जर्नी अपहिलः द मेकिङ अफ काठमाण्डौ युनिभर्सिटी” पुस्तकले नेपालमा गुणस्तरीय शैक्षिक संस्थाहरू निर्माण गर्न खेप्नुपर्ने चुनौतीहरूको विवरण दिने भएकोले निकै उपयोगी र सार्थक देखिन्छ।
लेखकको व्यक्तिगत अनुभव र अन्तर्दृष्टिले काठमाडौं विश्वविद्यालयको उतारचढावमा रुचि राख्ने जो कोहीको लागि यसलाई थप आकर्षक र जानकारीमूलक पठन बनाउँछ। आएसबिन सहितको कभर र गुणस्तरीय मुलायम कागज सहित पुस्तकको बनावट उत्कृष्ट देखिन्छ। नेपाली ५०० रुपैयाँ मूल्य उचित छ र पुस्तक पढ्नको लागि पनि सुविधाजनक छ किनभने यसलाई पाँच अध्यायहरूमा विभाजित गरिएको छ।
पहिलोमा विचारको जन्मको चर्चा गरिएको छ। दोस्रोमा यसको कार्यान्वयनको बारेमा छ, तेस्रोमा कोष जुटाउने वा बढाउने बारेमा, र चौथो काठमाडौं विश्वविद्यालयको विशिष्टताका विशेष तत्त्वहरूको बारेमा र अध्याय पाँचले काठमाडौं विश्वविद्यालयको भविष्यको रूपरेखा प्रस्तुत गर्दछ।
यो पुस्तक काठमाडौं विश्वविद्यालयले सन् २०२३ मा प्रकाशित गरेको हो । यो बनोट र बुनोटले आकर्षक १४८ पृष्ठको छ । पुस्तकमा लेखकले विश्वविद्यालय स्थापना, विकास र वर्तमान अवस्थाको विवरण रोचक, कलात्मक भाषाशैलिले सिंगारेर जादुमय तरिकाले पस्किएको छन् ।
प्रोफेसर डा. सुरेश राज शर्माको पुस्तक ए जर्नी अपहिल: द मेकिंग अफ काठमाण्डू युनिभर्सिटीले नेपालको एक अग्रणी शैक्षिक संस्थाको जन्म र वृध्दिको इतिहास शाब्दिक रुपमा पस्किएका छन् ।
पुस्तकमा विचारको उत्पत्ति, यसको कार्यान्वयन, वित्तीय विवरण र विश्वविद्यालयको भविष्यलाई समेटेर पाँच अध्यायमा विभाजन गरिएको छ।
यो काठमाडौं विश्वविद्यालयको पर्यायवाचीका रुपमा चिनिएका अति लोकप्रिय र भरपर्दा शिक्षाविद्को संक्षिप्त कथा हो। एक्काइस वर्ष लामो कार्यकालमा काठमाडौं विश्वविद्यालयका संस्थापक उपकुलपति र दशकौंसम्म रसायनशास्त्रका उल्लेखनीय प्राध्यापकको रूपमा ख्याति कमाएका लेखकको व्यक्तिगत अनुभवले यस पुस्तकलाई पढ्न मनमोहक र रोचक बनाएको छ । उनले धेरै दशकदेखि अव्यवस्थित, नोकरशाही र अत्यधिक राजनीतिकरणले ध्वस्त पारेको विश्वविद्यालय प्रणालीको अनुभव गरेको समाजमा गुणस्तरीय, पारदर्शी र दक्ष शैक्षिक संस्थाहरूको निर्माणमा सामना गर्नुपर्ने चुनौतिहरूको माध्यमबाट पाठकहरूलाई मार्गदर्शन गर्दछन्।
नेपाली विद्यार्थीहरूको नेतृत्व क्षमताको लागि गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गर्ने लेखकको प्रतिबध्दता उनको अद्वितीय गाथाबाट स्पष्ट हुन्छ।
उनी बेलायती साम्राज्यबाट स्वतन्त्र भएपछि भारतका प्रथम प्रधानमन्त्री बनेका पण्डित जवाहरलाल नेहरूको गतिशील चरित्र र शिक्षा नीतिबाट धेरै प्रभावित थिए, जसले भारतलाई गुणस्तरीय प्राविधिक शिक्षाको साथ परिवर्तन गर्न चाहन्थे।
भारतमा स्नातकोत्तर तहको अध्ययनका क्रममा उनले त्यसलाई राम्ररी मनन गरेका थिए । प्रोफेसर डा शर्मा नेपालकै पहिलो त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा प्राध्यापक, एनइसिको सदस्यसचिव र सिटिभिइको कार्यकारी निर्देशकको अनुभव नेपाल र अन्य देशहरूमा राष्ट्रिय नीति तथा कार्यक्रमहरु विकास गर्न उपयोगी भएको थियो।
यसले उनलाई विश्वव्यापी र स्थानीय स्तरमा पनि शैक्षिक नीतिहरूको मूल्याङकन गर्न मद्दत गर्यो । पुस्तकले विश्वविद्यालय निर्माणमा लेखक र उनका सहयोगीहरुले सामना गर्नुपरेका चुनौतीहरूको अन्तरदृष्टि प्रदान गर्दछ, जसमा कोष सङ्कलन, समर्पित कर्मचारी भर्ना, र नेपालमा व्याप्त नोकरशाही अवरोधहरू पार गर्ने लगायतका छन्। यो छोटो समय रेखामा नेपालको शिक्षा प्रणालीलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा स्वीकार्य स्तरमा पुर्याउन चुनौतीहरू कसरी समाधान गरियो भन्ने विस्तृत दस्तावेज हो।
यो पुस्तक डा. शर्माको दूरदृष्टि र लगनशील प्रयासको साक्षी हो। उनले सफलतापूर्वक काठमाडौं विश्वविद्यालयको स्थापना र विकास गरे, जुन अहिले नेपालभर अनगिन्ती संकाय र कार्यक्रमहरू प्रदान गर्ने ठूलो र गुणस्तरीय संस्थामा परिणत भएको छ।
काठमाडौं विश्वविद्यालय अरु भन्दा विशिष्ट के कति कारणले भयो भन्ने बारे लेखक सुझाउछन् कि उत्तराधिकार योजनाले विश्वविद्यालयले नयाँ चुनौतिहरू लिन सक्ने, विश्वविद्यालयलाई अर्को तहमा लैजान सक्ने र यसको चरित्र र दर्शनमा निरन्तरता ल्याउन सक्ने नेताहरू उत्पादन गरिरहने सुनिश्चित गर्दछ। यही दर्शनले काठमाडौं विश्वविद्यालयलाई मार्गदर्शन गरेको स्पष्ट छ ।
द मेकिंग अफ काठमाण्डौ युनिभर्सिटी' नेपालको एक अग्रणी शैक्षिक संस्थाको जन्म र विकासमा रुचि राख्ने जो कोहीको लागि उत्कृष्ट रोजाइ हो। पुस्तक राम्रोसँग मिहिनतासाथ लेखिएको छ, एक सुन्दर आवरण, चमकदार कागज, र आकर्षक प्रस्तुति नै यो पुस्तकको विशेषता हुन्। यसबाहेक, यसले लामो समय विच लिइएका धेरै रंगीन फोटोहरू समावेश गरिएको छ। लेखकको अनुभव र अन्तर्दृष्टिले जुनसुकै पाठकलाई पनि रुचि जगाउँछ र जानकारीमूलक पढाइमा व्यस्त बनाउँछ।
यो पुस्तक विशेष गरी विद्यार्थीहरू, शिक्षकहरू, नीति निर्माताहरू र नेपाली शिक्षामा रुचि राख्ने जो कोहीका लागि अत्यधिक सिफारिस गरिएको छ। लेखकको व्यक्तिगत अनुभव र चुनौतीपूर्ण वातावरणमा गुणस्तरीय शैक्षिक संस्था निर्माण गर्ने प्रयासहरूले दृढता, नेतृत्व र लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न प्रतिबद्धताको महत्त्वमा बहुमूल्य र गुप्त अन्तरदृष्टि प्रदान गर्दछ। यसबाहेक, पुस्तकले गुणस्तरीय प्राविधिक शिक्षाको महत्त्वलाई जोड दिन्छ, जुन कुनै पनि देशको विकासको लागि आवश्यक छ। नेपाली विद्यार्थीहरूलाई गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गर्नका लागि लेखकको प्रतिबद्धता र जोश पुस्तकभरि प्रस्टै देखिन्छ । यसले उनीहरूको समुदायमा सकारात्मक प्रभाव पार्न चाहने जो कोहीलाई पनि पढ्न प्रेरणादायी बनाउँछ।
(काठमाडौं विश्वविद्यालयमा सहप्रध्यापकका रुपमा कार्यरत समीक्षक डा. दुवाडीे साहित्य, शिक्षा र मेडिकल सञ्चारमा रुची राख्छन् । उनी नेपालमा बिरामी–डाक्टर वीचको सञ्चार कौशलमा पहिलो पटक पीएचडी गर्ने व्यक्ति हुन्)
